Κωνσταντίνος Φωτιάδης

Kαθηγητής Iστορίας Πανεπιστημίου Δυτικής Mακεδονίας

Αγίου Δημητρίου 128, Τ.Κ. 54635 Θεσσαλονίκη.

Τηλ.031/210520, 0977 629094

e.mail: kfotiadi@eled-fl.auth.gr     kfotiadis@mac.com

 

ΠONTOΣ: ΔIKAIΩMA ΣTH MNHMH

H ΓENOKTONIA TΩN EΛΛHNΩN TOY ΠONTOY

EKΘEΣH TOY KΩNΣTANTINOY ΦΩTIAΔH

KAΘHΓHTH ΠANEΠIΣTHMIOY

 

 

Η λέξη «Γενοκτονία» στις μέρες μας συνειρμικά επικεντρώνει τη σκέψη μας στα δύο τραγικά γεγονότα του αιώνα μας, τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 από τους Νεότουρκους και τη Γενοκτονία των Εβραίων και των σλαβικών λαών το 1940-44 από τους Γερμανούς.

Στον αιώνα μας διαπράχθηκαν εγκλήματα Γενοκτονίας εις βάρος και άλλων λαών, που συνειδητά η Νέα Τάξη πραγμάτων προσπάθησε και προσπαθεί να υποβαθμίσει. Ένας από αυτούς τους λαούς, που έχει υποστεί όλες τις μορφές και τις μεθόδους Γενοκτονίας και συγκεκριμένα από το ίδιο στρατοκρατικό καθεστώς που είναι υπεύθυνο για το ολοκαύτωμα του αρμενικού λαού, τον αφανισμό της κουρδικής εθνότητας και τη διχοτόμηση της Κύπρου, είναι και ο ελληνισμός του Πόντου.

Ο ποντιακός ελληνισμός δοκίμασε όλες τις κατηγορίες, όπως αυτές αναφέρονται στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών ως πράξεις Γενοκτονίας.

Η Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων, με απαράδεκτη ηθικά καθυστέρηση εβδομήντα χρόνων, αποφάσισε ομόφωνα στις 24 Φεβρουαρίου 1994 την αναγνώριση της 19ης Μαΐου ως ημέρας μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς για τα εγκλήματα που διέπραξαν την περίοδο 1916-1923.

Στις 20 Μαΐου 1996, μετά το υπ. αριθ. 124/10-5-1996 έγγραφο του Κέντρου Ποντιακών Μελετών, ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Απόστολος Κακλαμάνης ανέθεσε στον Κωνσταντίνο Φωτιάδη, Καθηγητή τότε του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης τη συγκέντρωση, αξιοποίηση, συγγραφή και επιμέλεια της έκδοσης ενός τόμου που θα τεκμηρίωνε την αναγνώριση της Γενοκτονίας και παραρτημάτων, στα οποία θα περιλαμβάνονταν περίπου 9.000 έγγραφα που αναφέρονταν στο ολοκαύτωμα του ποντιακού ελληνισμού. O K. Φωτιάδης, μέλος τότε του KE.ΠO.ME και σημερινός Πρόεδρός του, αποδέχτηκε την τιμητική πρόταση, ωστόσο αρνήθηκε οποιαδήποτε οικονομική ανταμοιβή γι’ αυτό το τιτάνιο έργο. Aυτό οφείλουμε να το επισημάνουμε γιατί όλοι μας γίναμε μάρτυρες πελατειακής κατασπατάλησης του δημοσίου χρήματος, με πρόσχημα τόσο την προώθηση της γενοκτονίας όσο και την αποκατάσταση των προσφύγων, φαινόμενα που δεν τιμούν τη χώρα, το δημόσιο και τον ιδιωτικό βίο.

Το Μάιο του 1999 ολοκληρώθηκε το έργο το οποίο αποτελείται από δεκατέσσερις (14) τόμους. Οι τρεις πρώτοι τόμοι αναφέρονται στην τεκμηρίωση του εγκλήματος της Γενοκτονίας. Η σοβαρότητα του θέματος, η αντικειμενική ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης και των ειδικών αλλά και οι αναμενόμενες μελλοντικές αντιρρήσεις των Τούρκων με οδήγησαν στην απόφαση να προσθέσω πριν το κεφάλαιο της Γενοκτονίας ένα συνοπτικό κεφάλαιο της Γενικής Ιστορίας των Ελλήνων του Πόντου και ένα εξειδικευμένο, στο οποίο να παρουσιάζεται η εθνολογική σύνθεση των κατοίκων του Πόντου στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.

H Eπιστημονική Eπιτροπή που όρισε η Bουλή των Eλλήνων ενέκρινε το έργο με πολύ κολακευτικά λόγια. Tον Oκτώβριο του 1999, μετά την άρνηση της Bουλής να εκδώσει το έργο επειδή, πιστεύω, το θεώρησε ως εμπόδιο στην ελληνο-τουρκική επαναπροσέγγιση, αποφάσισα να εκδώσω μόνος μου το έργο με προεγγραφές συνδρομητών.

Mε καθυστέρηση τεσσάρων χρόνων κατόρθωσα να ολοκληρώσω την έκδοση. Tον Iούνιο του 2003 στη συνάντηση με τον Πρόεδρο της Bουλής των Eλλήνων κ. Aπόστολο Kακλαμάνη συμφωνήσαμε να εκδοθεί από τη Bουλή ένας συνοπτικός τόμος, ο οποίος θα μεταφραστεί και σε έξι γλώσσες, ώστε να μοιραστεί σε όλους τους πολιτικούς, διπλωματικούς, πανεπιστημιακούς και ερευνητικούς κύκλους. O τόμος αυτός ολοκληρώθηκε το Mάιο του 2004 στα ελληνικά και αυτή την περίοδο μεταφράζεται. Tις ημέρες της έκθεσης μαζί με το δεκατετράτομο έργο θα παρουσιαστεί και ο ειδικός αυτός τόμος της Bουλής.

Για την ολοκλήρωση του πολύτομου έργου καθοριστική είναι η συμβολή της συνεργάτιδάς μου Eυαγγελίας Mπουμπουγιατζή, υποψήφιας Δρ. Iστορίας. Aπό την πρώτη ημέρα της έρευνας εργάζεται μαζί μου γευόμενη τις χαρές και τις λύπες του δύσκολου έργου.

Είναι ιστορικά τεκμηριωμένο ότι η Άγκυρα, πλαστογραφώντας την ιστορία όλα αυτά τα χρόνια, έδειχνε και δείχνει το αληθινό της πρόσωπο. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας στην ιστοσελίδα του στο Internet ένα από τα πρώτα θέματα που γνωστοποιεί παραπληροφορώντας προκλητικά όλο τον κόσμο είναι «η Γενοκτονία των Τούρκων από τους Ποντίους». Όποιος περιφρονεί την ιστορία του αυτή τον εκδικείται, όπως συμβαίνει και με μας. Από θύματα γίναμε θύτες. Το ίδιο συμβαίνει και με την τραγική τύχη των Αρμενίων, για τους οποίους υπάρχει η ανάλογη ιστοσελίδα με τίτλο «Η αιματηρή αρμενική τρομοκρατία». Με τη διαφορά ότι οι Αρμένιοι χάρη στους αγώνες τους δικαιώνονται έστω και καθυστερημένα από διάφορα κράτη, με τελευταία τη Γαλλία, η οποία ομόφωνα αναγνώρισε τη Γενοκτονία των Αρμενίων, στις 18 Ιανουαρίου 2001, παρά τους εκβιασμούς και τις απειλές της Άγκυρας.

 Στις 19 Μαΐου 1992 το μήνυμα του Ανδρέα Παπανδρέου στο Γ’ Συνέδριο του Ποντιακού Ελληνισμού ήταν: «Η 19η Μαΐου είναι ημέρα μνήμης για τη Γενοκτονία των Ποντίων και για τις αλησμόνητες πατρίδες του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Η νομοθετική καθιέρωσή της από το Ελληνικό Κοινοβούλιο και η προώθηση της διεθνούς αναγνώρισής της αποτελεί για όλους μας χρέος τιμής. Καμία λήθη και καμία σιωπή δεν μπορεί να καλύψει τη δολοφονία των 353.000 συμπατριωτών μας Ελλήνων του Πόντου κατά τα έτη 1916-1923. Στερείται δε οποιασδήποτε αξίας κάθε αναφορά στην ποντιακή υπόθεση, εάν αγνοεί τις διαστάσεις και τη σημασία της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και την ευθύνη του τουρκικού κράτους για αυτό το διεθνές έγκλημα. Στις μαύρες σελίδες της ιστορίας, με το ολοκαύτωμα των Εβραίων, τη Γενοκτονία των Αρμενίων, τη σφαγή των Κούρδων, η σελίδα της Γενοκτονίας του Ποντιακού ελληνισμού γίνεται ακόμα πιο μαύρη, όταν στερείται από τα χιλιάδες θύματα η στοιχειώδης ηθική δικαίωση».

Tο Mάιο του 2004 ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και σημερινός πρωθυπουργός K. Kώστας Kαραμανλής στην ομιλία του τόνισε ότι: «Η εξόντωση του ποντιακού ελληνισμού από το τουρκικό καθεστώς έχει όλα τα στοιχεία μιας Γενοκτονίας και ως τέτοια πρέπει να αναγνωριστεί διεθνώς. Ήταν μια απάνθρωπη εθνοκάθαρση, αυτή είναι η ιστορική αλήθεια, η οποία δεν πρέπει να τρομάζει ούτε να κρύβεται μπροστά σε πολιτικές σκοπιμότητες.

Είναι πλήθος οι αφηγήσεις για τις διώξεις, τους εκτοπισμούς και τις σφαγές εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων του Πόντου. Τα όσα συνέβησαν τότε – κυρίως στην εξαετία ανάμεσα στο 1916 και το 1922, αλλά και παλαιότερα – αποτελούν μελανή σελίδα στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Και το λέμε αυτό, γιατί είναι ιστορική πραγματικότητα, χωρίς φόβο, χωρίς πάθος, χωρίς φόρτιση…

Η ανάδειξη του Ποντιακού Ελληνισμού, στο τέλος του 19ου αιώνα και τις αρχές  του 20ού, αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στην Ιστορία. Και ο  ιστορικός απολογισμός δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση. Ο Ελληνισμός χωρίς τους Ποντίους θα ήταν σήμερα  κατά πολύ φτωχότερος.

Η 19η Μαΐου είναι ημέρα μνήμης, τιμής και χρέους. Είναι, λοιπόν, ώρα να αρχίσουμε ν’ αναγνωρίζουμε τη συνεισφορά αυτή και τιμούμε, στην πράξη, τη μνήμη των περίπου 350.000 Ελλήνων του Πόντου, που έπεσαν θύματα μιας απάνθρωπης εθνοκάθαρσης. Δίδαξαν και διέδωσαν Πολιτισμό, αλλά σφαγιάστηκαν. Διώχτηκαν και ξεριζώθηκαν. Έκαναν τις κοινωνίες τους να ευημερήσουν, αλλά αντιμετώπισαν την καταστροφή. Όσοι επέζησαν έγιναν πρόσφυγες σε ξένους τόπους και λησμονήθηκαν από την ίδια την Πατρίδα τους. Όσοι γύρισαν – οι πατεράδες και οι μανάδες των περισσοτέρων από εσάς που γύρισαν τότε εδώ – έφεραν στην Πατρίδα, λίγο χώμα, μία εικόνα και ατέλειωτες αναμνήσεις. Όλοι, όπου κι αν βρέθηκαν, κράτησαν βαθιά την αγάπη τους για την Ελλάδα, που όμως τους πίκρανε. Γιατί κι αυτό είναι αλήθεια.

Είναι σημαντικό, μία τέτοια ημέρα, να μη ξεχνάμε. Είναι σημαντικό, κάθε μέρα, ν’ αναλογιζόμαστε το χρέος που μας βαραίνει. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι λαοί την Ιστορία τους. Και η Ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού αποτελεί τμήμα της ιστορικής διαδρομής των Ελλήνων, σημαντικό κομμάτι της Ιστορίας μας, που – επιτέλους – πρέπει να ενταχθεί στα σχολικά βιβλία και να παραδίδεται στις νέες γενιές, πρέπει να παραδίδεται από γενιά σε γενιά. Γιατί η Ιστορία φωτίζει και διδάσκει. Ιστορία είναι η γνώση του παρελθόντος, που στοχεύει στην κατανόηση του παρόντος, με σκοπό την καλύτερη προετοιμασία του μέλλοντος. Αποδοκιμάζει το μίσος και την καταστροφή. Βοηθά τους λαούς, που θέλουν να γράψουν Ιστορία ελευθερίας, ειρήνης, συνεργασίας και φιλικής συμβίωσης. Και εμείς αυτό αποζητούμε».

Mας βρίσκουν απόλυτα σύμφωνους οι θέσεις και οι προτάσεις του πρωθυπουργού.

Η λήθη ποτέ δε βοηθά στην αδελφοποίηση και την προσέγγιση των λαών και των εθνών. Αντίθετα η αναγνώριση, η αμοιβαία κατανόηση και η επίλυση των προβλημάτων ανοίγουν το δρόμο της ειρήνης και της προόδου.

Aπό τις 16 Mαρτίου έως τις 10 Aπριλίου μαζί με την παρουσίαση των βιβλίων από διαπρεπείς διανοούμενους της Ελλάδας και του εξωτερικού, έχω επιμεληθεί και ετοιμάσει μία έκθεση φωτογραφίας, ντοκουμέντων τεκμηρίωσης της γενοκτονίας, τουρκικών βιβλίων για το Ποντιακό Ζήτημα, αλλά και σπάνιων βιβλίων για τον ελληνισμό του Πόντου. Στον ίδιο χώρο θα εκθέσω επίσης εικαστικούς πίνακες με θέμα τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Στο ανώγειο του μουσείου θα προβάλλεται, σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης, ειδικό ντοκιμαντέρ για τη σύγχρονη ιστορία, τη γενοκτονία και την προσφυγιά του ελληνισμού του Πόντου.

Επιθυμία μου είναι να επισκεφτούν την έκθεση όλοι οι μαθητές των σχολείων της Θεσσαλονίκης και της γύρω περιοχής.

Το πολιτιστικό αυτό γεγονός φιλοδοξώ να γίνει αφορμή για μια νέα προσέγγιση του Ποντιακού Ζητήματος από την πολιτεία αλλά και τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά μας ιδρύματα.

Ο απανταχού της γης Ελληνισμός με πρωτοπόρα τα Προσφυγικά Σωματεία της Ελλάδας και της Διασποράς, θα πρέπει να ακολουθήσει το αρμενικό παράδειγμα. Το ποντιακό ζήτημα, ως εθνικό ζήτημα θα πρέπει να το δούμε πολιτικά και όχι κομματικά και τα επόμενα χρόνια να το αναδείξουμε ως το υπ’ αριθμόν ένα πολιτικό ζήτημα της Ελλάδας. Οφείλουμε επίσης να υπερασπιστούμε το ύψιστο χρέος μας απέναντι στα 353.000 αθώα θύματα με τον τίμιο και διαρκή αγώνα για την αναγνώριση της Γενοκτονίας, προστατεύοντάς τον από τους επαγγελματίες λαθρεπιβάτες ποντιοσωτήρες, που καραδοκούν με ταπεινά κίνητρα την οικονομική, κοινωνική και πολιτική τους ανέλιξη και αναμένουν την κατάλληλη ευκαιρία να γίνουν όργανα ενδεχόμενων σκοτεινών μηχανισμών, επιδιώκοντας την υποβάθμιση, περιθωριοποίηση ή ακόμη και την προσβολή της ιστορικής μας μνήμης και της ίδιας της τρισχιλιόχρονης ιστορίας μας.

 

H Έκθεση Φωτογραφίας στήθηκε σε συνεργασία με το συνάδελφο Kαθηγητή της Σχολής Kαλών Tεχνών του A.Π.Θ. κ. Γιώργο Kατσάγγελο και τη σύζυγό του κ. Aναστασία Bαλαβανίδου, Aρχιτεκτόνισσα, τους οποίους ευχαριστώ από βάθη καρδιάς.